İşçinin El Kitabı ne anlatıyor?

İşçinin el kitabı Av. Ahmet ÖNAL tarafından işçiler tarafından sorulan sorulara işçilerin anlayabileceği bir üslupla cevap verilen bir el kitabıdır. Eserin "el kitabı" şeklinde nitelendirilmesinin iki sebebi vardır. Birincisi işçinin o an cevap aradığı soruyu kitapta hızlıca bulabilmesi için gerekli yönlendirmelerin yapılması, ikincisi ise işçinin aradığı sorunun net cevabını en hızlı ve anlaşılır bir biçimde bulabilmesidir.

1. Adım : Sorumun cevabı nerede?

Birinci amacın sağlanması için kitabın içindekiler kısmı başlıklara, bölümlere ve sorulara ayrılmıştır. Böylece işçi kitabın genelinde kaybolmayacak, doğrudan aradığı cevaba ulaşabilecektir. Örneğin yeni bir işe başlamış olan genç işçilere "Siz henüz deneme süresindesiniz, size sigorta yapılmayacak ve maaş ödenmeyecek. 3 aylık denemenizin sonunda sizi beğenirsek kadroya alacağız." şeklinde bir geri bildirimin yapılması sektörde sık karşılaşılan örneklerdendir. Burada işçinin hızla cevabını bulması gereken üç soru vardır.

1. Deneme süresinde sigorta yapılmayabilir mi?

2. Deneme süresinde maaş ödenmeyebilir mi?

3. Deneme süresi üç ay olabilir mi?

Kitabın içindekiler kısmına göz gezdiren işçi III. Deneme Süresi başlıklı bölümü görecek ve sorularının cevabının bu kısımda olduğunu anlayacaktır. Ancak bu kısımın da tümünü okumak zaman kaybı olabileceğinden bölüm kendi içinde sorulara ayrılmıştır. Kitapta deneme süresi başlığının altında yer alan bölümler şu şekildedir.

1. Deneme süresi nedir?

2. Deneme süresi zorunlu mudur?

3. Deneme süresi en fazla ne kadar olabilir?

4. Deneme süresindeki işçinin statüsü nedir?

5. Deneme süresinde sigorta yapılır mı?

6. Deneme süresinde maaş ödenir mi?

7. Deneme süresi kıdem tazminatı süresine dahil midir?

8. Her iş ve işçi için deneme süresi konulabilir mi?

9. Deneme süresi boyunca stajyer mi kabul ediliyorum?

Yukarıda cevabı aranan soruların 3, 5 ve 6 numaralı kısımlarda cevaplandığı açıktır. Artık işçi kısa bir aramayla sorularının cevabının nerede olduğunu bulmuştur. Doğrudan ilgili başlıkların karşısındaki sayfa numarasını takip ederek cevaplara ulaşabilmektedir.

2. Adım : Sorumun cevabı nedir?

Deneme süresinin en fazla ne kadar olduğunu öğrenmek isteyen işçi aldığı yönlendirme ile kitabın 38. sayfasına ulaşacaktır. Soru kitapta aynen şu şekilde cevaplanmıştır;

"Deneme süresi en fazla iki ay olarak belirlenebilir. İş sözleşmesinde iki aydan daha uzun bir deneme süresi belirlenmiş ve işçi bu sözleşmeyi imzalamış olsa bile deneme süresi iki ay olarak kabul edilir."

İşçinin hızlıca doğruyu öğrenmesinin yanında önem verdiğimiz bir diğer husus, cevabın kaynağıdır. İşçinin işveren karşısında "Ben bir kitapta gördüm, sizin söylediğiniz gibi değilmiş." yanıtı ile kısıtlı kalmaması için her cevapta cevabın kaynağı dipnotta belirtilmiştir. Örneğin bu cevabın dipnotu şu şekildedir;

"İş Kanunu Madde 15: Taraflarca iş sözleşmesine bir deneme kaydı konulduğunda, bunun süresi en çok iki ay olabilir"

Böylece işçi artık kitabı referans göstermek zorunda değildir. Doğrudan yasanın kendisini referans göstererek itiraz edebilir. Bu referans her zaman kanun olmak zorunda değildir. Zira iş hukukunda uygulamalar kanunla belirlendiği kadar Yargıtay kararları ile de belirlenir. Bu nedenle gerekli durumlarda Yargıtay kararlarına atıf yapılarak ilgili kısım özetlenmiştir. Bunun için işçinin diğer sorusu örnek verilebilir. Deneme süresinde sigorta yapılıp yapılmayacağını soran işçi kitabın ilgili bölümünde şu yanıtı bulacaktır;

"Deneme süresinde de işçinin sigorta primleri ödenmek zorundadır. İşçinin aksini kabul etmesi, buna ilişkin sözleşme imzalaması sonucu değiştirmez. Sigortasız işçi çalıştıran işveren bu durumun tespiti halinde cezasını ödemek zorundadır."

Bu cevabın dayanağı bir kanun maddesi değil, Yargıtay'ın yerleşik içtihatlarıdır. Bu nedenle maddenin dipnotunda ilgili Yargıtay kararına atıf yapılarak karardan bir kısım özetlenmiştir. Dipnot şu şekildedir;

"Yargıtay 9.Hukuk Dairesi 2011/17043 Esas. 2013/16871 Karar. 03.06.2013 Tarih. 'Deneme süresi içinde işçinin sigorta priminin ödenmesi gerekir. İşçi deneme süresi içinde sendikaya üye olabilir, toplu iş sözleşmesinden yararlanır, grev hakkını kullanabilir."

Kitaptan bir bölüm

Böylece işçiye hem kararın tamamına ulaşabilmesi için kararın künyesi verilmiş olur, hem de kararda onu ilgilendiren kısım açıklanmış olur. Bu soruda olduğu gibi bazı sorularda işçiye konu ile ilgili tavsiyeler de verilmiştir. Bu sorudaki tavsiye kitapta şu şekildedir;

"Kendisine deneme süresinde sigorta yapılamayacağı söylenen işçi iş yerini SGK'ya şikayet etmeli ve ceza almasını sağlamalıdır. Bu şikayet ile işçi sadece kendisini değil, o iş yerinde sigortasız çalıştırılan diğer işçilerin de haklarını savunmuş olacaktır. Unutulmamalıdır ki diğer işçiler şikayette bulunabileceklerini bilmeyebilir veya işveren tarafından baskılanmış olabilirler. İş yerlerinde sıklıkla yapılan 'Şikayet edersen sen de sigortasız çalıştığın için ceza alırsın.' şeklindeki yorumlar doğru olmayıp işçinin gözünü korkutmaya yönelik manipülasyonlardan ibarettir."

Sonuç

Belirtilen bu yöntemle işçilerin aradıkları soruların net cevapları, cevabın dayanağı ile birlikte işçiye ulaştırılmıştır. Bu hali ile kitap işçilerin devamlı ellerinin altında bulunduracakları ve gerekli hallerde hızlıca merak ettikleri konularda bilgi alabilekcekleri bir kaynak kitap olarak tasarlanmıştır.

Kitabın sonraki baskılarda daha kapsamlı hale gelmesi ve daha çok soruya yanıt verilebilmesi için en önemli husus işçilerin geri dönüşleridir. Bu nedenle kitapla ilgili herhangi bir konuda eleştiri ve tavsiyelerin onalahmet@istanbulbarosu.org.tr adresinden bizlere ulaştırılması çok önemlidir.

Kitaba tüm hukuk kitabevlerinden ve Adalet Yayınevinin kendi sitesinden ulaşmak mümkündür.

Kitap kapağı