İş arama izni

Bir işçinin ihbar süresinde çalışıyor olması, bu ihbar süresinin sonunda iş sözleşmesinin sona ermesi (yani işsiz kalması) anlamına gelir. İş yerlerinin genel olarak benzer saatlerde açılıp kapandığı da göz önünde bulundurulduğunda ihbar süresinde çalışan işçi yeni iş aramak, mülakatlara katılmak gibi işlere vakit bulmakta zorlanacaktır. Kanunumuz işçinin bu süreci daha rahat atlatması için ihbar süresindeki işçiye yeni iş arama izni vermiştir.

İstifa eden işçinin yeni iş arama izni

Bir işçiye yeni iş arama izni verilmesi için iş sözleşmesinin muhakkak işveren tarafından feshedilmesi gerekmez. İşçi kendisi istifa etmiş olsa da, ihbar süreleri boyunca devam eden çalışmasında yeni iş arama izni hakkı vardır.

İznin süresi ve kullanımı

İş arama izni günde iki saatten az olamaz. İki saatlik süre verilebilecek en az süredir. İşçinin çalıştığı sektördeki diğer iş yerlerinin mevcut iş yerine çok uzak olması ve işçinin bu iş yerleri ile yüz yüze görüşme mecburiyetinin bulunması gibi objektif bir koşul varsa bu süre uzatılabilir. Ancak iki saatlik süre kanunca belirlenmiş asgari süre olduğundan, bu süreyi kısaltan veya ortadan kaldıran sözleşmeler geçersizdir.

İznin günün hangi saatlerinde kullanılacağı ise yönetim hakkı çerçevesinde işveren tarafından belirlenir. Ancak işveren bu saatleri belirlerken objektif iyi niyet kurallarına uymalı, işçinin yeni iş bulmasına engel olmayacak saatleri seçmelidir. İşçi izinli olduğu saatlerin ücretini almaya devam eder.

İzinlerin toplu kullanımı

İşçi isterse bu izinlerini toplu olarak da kullanabilir. İşverene yapacağı yazılı bir bildirim ve iş arama izinlerini işten ayrılacağı günden evvelki günlere rastlatmak suretiyle bu izinleri toplu şekilde kullanabilir. Yani 45 saatlik iş arama izni kalan işçi, işverene bu süreyi birleştirerek kullanacağını ve bildirim süresinin son haftasında işe gelmeyeceğini söyleyebilir. İşçinin bu durumda gelmediği haftanın da ücretine hak kazandığı gözden kaçırılmamalıdır.

İznin karşılığının ücret olarak ödenmesi

Bazı durumlarda işveren işçinin bu izni kullanmamasını, ihbar süresi boyunca tam zamanlı olarak çalışmaya devam etmesini isteyebilir. Bu durumda işçinin iş arama izni süresince kazandığı ücrete ek olarak, o sürenin karşılığı olan ücretin iki katını işçiye öder. Örneğin saatlik ücreti 500 TL olan bir işçi günde iki saat iş arama izni kullansa da bu iki saatin karşılığı olan 1000 TL ücretini kesintiye uğramaksızın alır. Eğer işçi bu sürelerde çalıştırılırsa iki saatlik ücretinin karşılığı olan 1000 TL'ye ek olarak zamlı ücret olan 2000 TL de işçiye ödenir.

İşçiye çalışmadığı günlerde (hafta sonu, tatiller vs.) ayrıca iş arama izni verilmeyeceğinden bu günlere ilişkin bir ücret ödemesi de yapılmaz. Bu alacaklar ücret alacağı olduğundan beş yıllık zamanaşımına tabidir. İşçiye izin kullandırılmayıp zamlı ücret de ödenmediği durumlarda işçinin sözleşmesini derhal fesih hakkı vardır.

İşçinin talebine gerek yoktur

Belirtmek gerekir ki ihbar süresindeki işçinin yeni iş arama izni kullanması kanunun işverene yüklediği bir zorunluluktur. İşverenin burada bir takdir hakkı yoktur. İşçi böyle bir izin talep etmese, çalışmaya fiilen devam etse dahi işveren bu izni kullandırtmak ve bunu kayıt altına almak zorundadır. İşçinin böyle bir izinden haberi olmayabilir yahut başka bir nedenle talep etmemiş olabilir. Tüm bu durumlarda dahi işveren bu izinlerin kullanılmasını sağlamalı, gerekirse o süre boyunca işçiye iş vermemelidir. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu bir kararında işverenin işçiye "iş arama izinlerini kullan" şeklinde yaptığı bildirimi dahi yeterli görmemiştir.

Yargıtay HGK 2018/757 E. 2021/488 K. 15.04.2021 T. "Gerçekten de İş Kanunundaki amir hükme göre iş arama izninden yararlanma işçinin isteği koşuluna bağlı tutulmamıştır. Talep bulunmasa da işçiye iş arama izni verilmesi zorunlu olup işveren bu konuda bir taktir hakkına sahip değildir. Somut olayda olduğu gibi davalı işveren tarafından iş arama izninin kullanılması için yapılan bildirimler de işvereni bu yükümlülükten kurtarmaz. İşverenin izin verildiğini belirttiği gün ve saatlerde çalışılmak istenmesi durumunda işçiye iş verilmemesi gerekir. (...) Bu nedenle iznin kullandırılması gerekirken çalıştırılan davacıya izin kullanmaksızın alacağı ücrete ilaveten çalıştırıldığı sürenin ücreti de yüzde yüz zamlı ödenmelidir."

İş aramayan yahut zaten bulmuş olan işçi

Özellikle işçinin istifa ettiği durumlarda, ihbar süresinde çalışan işçi istifa dilekçesini vermeden önce zaten iş bulmuş olabilir. Yahut çalışma hayatına ara veriyor (örneğin çocuğu doğan işçinin bir süre çalışmayı bırakması) ve o sürede yeni iş arayışında olmayabilir. Yahut o sürede iş aramış ve zaten bulmuş, yani bu süreye ihtiyacı kalmamış olabilir.

Bu ve benzeri durumlarda işçinin iş arama iznini kullanamayacağını söyleyen bir yasa maddesi yahut yargı kararı yoktur. Aksine Yargıtay bir kararında bu süreyi iş bulmuş işçilerin de kullanması gerektiğine işaret etmiştir.

Yargıtay 9.HD 2009/7616 E. 2011/7531 K. 21.03.2011 T. "Hatta işçi bu arada yeni bir iş bulmuş olsa dahi, iş arama ihtiyacı devam eder. Çünkü işçi iş arama iznini değerlendirerek daha iyi bir iş bulma imkanına kavuşabilecektir."

Yine de bu iznin amacına ve dürüstlük kurallarına aykırı şekilde kullanılmasının hukuk düzenince korunmayabileceği göz önünde bulundurularak, gelecekte işçi aleyhine bir karar çıkma ihtimali değerlendirilmelidir.

Sonuç

• İhbar süresinde çalışan işçi günlük en az iki saat iş arama izni kullanır.

• Bu süre artırılabilir fakat azaltılamaz.

• Sözleşmeyi işverenin feshetmesi yahut işçinin istifa etmesi durumu değiştirmez.

• Bu izni kullandırmak işverenin görevidir, işçinin talep etmesine gerek yoktur.

• İşçi isterse bu süreleri toplu olarak ve işten ayrılma tarihinden hemen önceye denk getirerek kullanabilir. (İşverene yazılı olarak bildirmelidir)

• İş arama iznini kullanan işçinin ücretinden kesinti yapılmaz.

• İş arama izni kullandırıltmayıp çalıştırılan işçiye izin süresince hak ettiği ücrete ek olarak ücretin iki katı tutarında ücret ödenir.

Bu yazı Av. Ahmet Önal tarafından yazılan İşçinin El Kitabı adlı eserin ilgili kısımlarının bir özeti niteliğindedir. Kitap hakkında detaylı bilgi almak için buraya, kitabı satın almak için buraya, randevu alarak bizimle iletişime geçmek için buraya tıklayabilirsiniz.