Özel okul öğretmenlerinin tazminat hakları

Özel okul öğretmenlerinin çalışmaları ve tazminat hakları iş hukukunun istisna alanlarındandır. Kanunda bu konuda net bir düzenleme olmadığından yargı kararları ile şekillenen bu süreç, öğretmenlerin ve konu ile ilgili doğrudan çalışma yapmamış hukuk profesyonellerinin kafasını karıştırabilmektedir.

Belirli - Belirsiz süreli sözleşme ayrımı

Soru işaretlerinin temel nedeni öğretmenlerin sözleşmelerinin belirli süreli mi yoksa belirsiz süreli mi olduğudur. Uygulamada neredeyse her öğretmen bir yıllık sözleşme ile çalışır, yıl sonunda bu sözleşme yenilenerek yeni bir sözleşme yapılır. Sorunun birinci nedeni budur çünkü kural olarak belirli süreli sözleşmeler bittiğinde, taraflar arasındaki ilişki kendiliğinden sona erer. Kimse sözleşmeyi yenilemek zorunda olmadığı gibi, kıdem tazminatı hakkı da doğmaz.

Ancak iş yasasının 11. maddesi zincileme şekilde yapılan belirli süreli iş sözleşmelerini açıkça yasaklamıştır.

İş Kanunu Madde 11/2: Belirli süreli iş sözleşmesi, esaslı bir neden olmadıkça, birden fazla üst üste (zincirleme) yapılamaz. Aksi halde iş sözleşmesi başlangıçtan itibaren belirsiz süreli kabul edilir.

Bu maddeye bakıldığında öğretmenlerin sözleşmelerinin her zaman zincirleme şekilde yapıldığını, bu nedenle belirli süreli olma özelliğini yitirip belirsiz süreli sözleşmeye dönüştüğünü savunmak mümkündür. Fakat 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu da öğretmenlerin sözleşmelerinin en az bir yıllık olmak üzere belirli şekilde yapılmasını öngörmüştür.

Özel Öğretim Kurumları Kanunu Madde 9: Kurumlarda çalışan yönetici, öğretmen, uzman öğretici ve usta öğreticiler ile kurucu veya kurucu temsilcisi arasında yapılacak iş sözleşmesi, en az bir takvim yılı süreli olmak üzere yönetmelikle belirtilen esaslara göre yazılı olarak yapılır.

Bir yasa zincirleme şekilde sözleşme yapılamayacağını söylerken diğer bir yasa sözleşmenin belirli şekilde yapılmasını öngörmüş ve bu farklılık yargılamada çelişkili kararlar çıkmasına neden olmuştur. Öğretmenlerin peş peşe yapılan belirli süreli sözleşmelerinin belirsiz süreli sözleşmeye dönüp dönmeyeceği konusundaki nihai kararı Yargıtay İçtihadı Birleştirme Genel Kurulu 23.02.2018 tarihli kararında netleştirmiştir.

YİBGK: "SONUÇ : 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumlan Kanunu'nun 9'uncu maddesinde belirtilen sözleşmenin belirli süreli iş sözleşmesi olduğuna 23.02.2018 günlü üçüncü oturumda esas hakkında oy çokluğu ile karar verilmiştir."

Kurul bu kararında sözleşmenin zincirleme şekilde yapılmasının yasal dayanağı olduğundan belirsiz süreli sözleşmeye dönmeyeceğine karar vermiştir. Bu durum özel okul öğretmenlerinin iş güvencesinden mahrum kalarak işe iade davası açmasını engellemiş, ihbar tazminatı talep edememesine neden olmuştur. Normal şartlarda belirli süreli çalışanların kıdem tazminatı alması da mümkün olmayacakken, uygulamada bu konu için de bir istisna uygulanmaktadır.

Özel okul öğretmenlerinin kıdem tazminatı

Yargıtay kararlarında ve tarafı olduğumuz birçok davada özel okul öğretmenlerinin kıdem tazminatı hakkı olduğuna hükmedilmiştir. Yargıtay öğretmenlerin sözleşmelerini belirli süreli olarak kabul etse de, haklı bir nedenle işten ayrılan öğretmenlerin çalıştıkları tüm dönem için kıdem tazminatına hak kazanacaklarını belirtmektedir. Kıdem tazminatı diğer tüm işçilerde olduğu gibi öğretmenin çalıştığı yıl ile son giydirilmiş ücretinin (brüt maaş + yan haklar) çarpımı sonucunda elde edilen ücrettir. (Giydirilmiş ücret hesaplanırken o yıl açıklanan tavan ücrete dikkat edilmelidir)

Sonuç

1. Özel okul öğretmenlerinin sözleşmeleri zincirleme şekilde yapılsa dahi belirli süreli olmaya devam eder.

2. Öğretmenler iş güvencesinden faydalanamaz, işe iade davası açamaz.

3. Sözleşmenin süresinin dolması sonucunda kurum tarafından yeni sözleşme yapılmaması halinde işçi ihbar tazminatına hak kazanamaz.

4. Sözleşmesini haklı bir nedene dayanarak fesheden öğretmen, kıdem tazminatı alır.

5. Haklı bir nedene dayanılmaksızın sözleşmesi feshedilen öğretmene kıdem tazminatı ödenmesi gerekir.

6. Sözleşme süresinin bitiminde kendisi ile yeni bir sözleşme imzalanmayan öğretmene kıdem tazminatı ödenmesi gerekir. (Son durum hala net olmasa da, uygulamadaki kararlar bu şekildedir.)

Yargıtay İçtihadı Birleştirme Genel Kurulu 2017/1 Esas, 2018/2 Karar, 23.02.2018 Tarihli kararı

Özel okul öğretmenlerinin tazminat hakları