Overbooking (uçağa kabul edilmeme) tazminatı

Havayolu şirketlerinin maliyeti azaltmak ve kar elde edebilmek amacı ile istatistik yardımı ile yaptıkları hesaplamalar ışığında, bilet alıp uçağa binmeyen yolcuların oranı dikkate alınmak suretiyle fazladan bilet satışı yaptıkları, bu doğrultuda zaman zaman fazladan satılan biletler nedeniyle bazı yolcu ya da yolcuların uçakta yer kalmaması sebebiyle uçağa alınamadıkları bilinen bir olgudur. Uygulamada “overbooking” adı verilen fazladan satış nedeniyle, uçağa alınmayan bazı yolcuların mağduriyeti gündeme gelebilmekte, bu mağduriyet maddi ve manevi zarar boyutuna ulaşabilmekte ve bunun sonucunda maddi-manevi tazminata hükmedilmesi gündeme gelebilmektedir.

Böyle bir durumla karşılaşan yolcuların hakları "Havayolu ile seyahat eden yolcuların haklarına dair yönetmelik" ile belirlenmiştir. Bu yazımızda bu hakların neler olduğu açıklanacaktır.

Uçağa alınmama yolcu nedeni ile olmamalıdır

Bu konuda öncelikle belirtilmesi gereken husus, uçağa alınmamanın yolcudan kaynaklanmaması gerektiğidir. Yolcunun havalimanına geç kalması, zamanında check-in yapmaması, evraklarının eksik olması yahut herhangi başka bir eksiği nedeni ile uçuşa alınmaması durumunda havayolu overbooking yapmış olsa dahi tazminat ödemek zorunda değildir.

Eğer yolcu tüm şartları yerine getirmesine rağmen havayolunun fazla bilet satmış olması nedeni ile uçuşa alınmıyorsa, o zaman overbooking tazminatı gündeme gelecektir.

Overbooking durumunda yapılacaklar

Havayolu şirketi uçuşa katılacak yolcu sayısının uçaktaki koltuk sayısından fazla olduğunu tespit etmesi durumunda sorunu öncelikle gönüllülük esası ile çözmeyi dener. Yolculara duyuru yaparak para iadesi, başka bir uçuşa aktarım, tazminat, konaklama veya yemek imkanı sağlama gibi aralarında kararlaştıracakları herhangi bir yolla uçuşa katılmamak için gönüllü arar. Gönüllülerin bulunması ile yolcu-koltuk sayısının eşitlenmesi halinde bir sorun kalmayacaktır. Ancak yeterince gönüllü bulunamazsa, havayolu uçuşa katılamayacak kişileri kendisi seçer.

Havayolu bu seçimi yapmakta özgürdür. Dilerse check-in sırasına göre en son gelenleri seçebileceği gibi; kişilerin yaşlarına, sağlık durumlarına, fiziksel engellerine, vize sürelerine, rezervasyon durumlarına vs. bakarak da seçim yapabilir. Ancak bu kriterlerin anayasada ayrım yapılamayacağı belirtilen durumlara (ırk, cinsiyet, cinsel yönelim, dini inanç vs.) göre belirlenemeyeceği de unutulmamalıdır.

Uçağa alınmayan yolculara verilecek tazminat

Bir şekilde uçağa alınmayacak yolcular tespit edildikten sonra yolculuğun varış yerine göre bu yolculara aşağıdaki tutarlarda tazminat ödenecektir.

• İç hat uçuşlarda 100 Avro.

  Dış hat uçuşlarda

• 1500 kilometre veya daha kısa tüm uçuşlar için 250 Avro,

• 1500 ile 3500 kilometre arası uçuşlar için 400 Avro,

• 3500 kilometreden daha uzun uçuşlar için 600 Avro.

Tazminat alacaklarının Türk Lirası cinsinden karşılığı hesaplanırken tazminatın ödendiği güne ait Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru esas alınır.

Yeni bir uçuş ayarlanması

Bu tazminata ek olarak yolcuya aşağıdaki seçeneklerden birisini seçme hakkı verilir. Yolcu bu seçeneklerden istediğini seçebilir.

• Seyahatin gerçekleştirilmeyen bölüm veya bölümleri ile yolcunun planlamış olduğu seyahatin tamamlanmasının artık herhangi bir anlamı kalmaması durumunda satın alınan bilet fiyatı üzerinden para iadesi almak.

• Benzer taşıma şartları altında,en erken fırsatta son varış yerine güzergah değişikliğinin sağlanması.

• Son varış yerine, boş koltuk durumuna bağlı olarak, yolcunun uygun göreceği daha sonraki bir tarihte, benzer taşıma şartları altında güzergah değişikliğinin yapılması.

Aynı şehirde birden fazla havalimanı olması ve yolcuya başka bir havalimanına taşıma teklifi götürülmesi halinde uçuş firması bu havalimanları arasındaki transfer masrafını karşılamak zorundadır.

Eğer yolcuya;

• 1500 kilometre veya daha kısa uçuşlar için iki saati,

• 1500 ile 3500 kilometre arası uçuşlar için üç saati,

• 3500 kilometreden daha uzun uçuşlar için dört saati

  
  

aşmayan alternatif bir uçuş teklif edilirse, yukarıda yazan tazminatlar %50 oranında düşürülebilir.

Yolcuya yeme içme ve konaklama hizmeti verilmesi

Yolcuya alternatif bir uçuş ayarlandığında havayolu firması sadece tazminat ödemekle kalmaz. Yolcunun bekleyeceği sürelere göre yeme içme, konaklama gibi farklı hizmetler de sağlamak zorundadır. Yönetmelikte bu hizmetler asgari olarak şu şekilde belirlenmiştir.

• İki ile üç saat arası gecikmelerde, makul ölçüde sıcak ve soğuk içecekler,

• Üç ile beş saat arası gecikmelerde sıcak ve soğuk içecekler ile günün zamanına göre kahvaltı veya yemek,

• Beş saat ve üzeri gecikmelerde sıcak ve soğuk içecekler ile günün zamanına göre kahvaltı veya yemek, ilave sıcak ve soğuk içecekler ile ilave hafif ara yemeği.

• Bir veya daha fazla gece konaklamanın gerekli hale geldiği durumlarda veya yolcu için ilave bir konaklamanın gerekli hale geldiği durumlarda, otelde veya uygun bir konaklama tesisinde konaklama.

• Havaalanı ve konaklama yeri (otel veya benzeri) arasındaki ulaşım.

Dava yolu ile alınabilecek tazminat

Yukarıda sayılan tüm bu yükümlülükler, havayolu firmasının kişilere sağlamak zorunda oldukları asgari tutarlar ve hizmetlerdir. Kişi uçağa alınmamakla herhangi bir zarara uğramasa, hatta bu gecikmeden memnun olsa dahi bu tutarlar kişilere ödenmek zorundadır. Muhakkak bir zararın doğması gerekmez.

Öte yandan bazı zararlar bu tutarlarla karşılanamayabilir. Kişi iş görüşmesini, rezervasyonunu vs. kaçırabilir. Vize süresinin bitmesi nedeni ile planladığı seyahati hiç yapamayabilir. Hasta ziyaretine yahut cenazeye gidiyor olabilir. Bu ve benzeri birçok nedenle yukarıdaki tutarlarla karşılanamayacak maddi-manevi zarara uğrayabilir. Bu gibi durumlarda genel hükümlere göre maddi-manevi tazminat davası açması durumunda mahkemenin karar vereceği tutarları havayolu firması ödemek zorundadır. Peşinen ödediği miktar ise hükmedilen tazminattan mahsup edilir.

Yargıtayın konu ile ilgili bir kararından ilgili kısım aşağıda paylaşılmıştır;

Somut olayda, önceden alınan havayolu yolcu taşıma biletleri kapsamında, davacılar gerekli hazırlıkları yapmak suretiyle ... havalimanına gitmişler ancak davalının yaptığı fazla bilet satışı nedeniyle yolculuk yapmaksızın havalimanından ayrılmak durumunda kalmışlardır. Her ne kadar davalı tarafça, “overbooking” işleminin olağan bir uygulama olduğu savunmasında bulunulmuşsa da, bir takım işlem ve uygulamaların zaman içinde olağan hale gelmesi, o işlem ve uygulamanın doğru olduğu anlamına gelmeyeceği gibi kişiler üzerindeki olumsuz etkinin de ortadan kalkmasını gerektirmez. Bu hali ile yukarıda yapılan tanımdan da anlaşılacağı üzere, yolcu adaylarının üzerlerine düşen tüm edim ve özeni yerine getirmelerine karşın uçağa alınmamaları olgusu, başlı başına manevi zarara neden olabileceği gibi söz konusu uygulama, uçağa alınan ve alınmayan kişiler arasında ayrımcılığa yol açabilen ve Anayasa ile korunan eşitlik ilkesini zedeleyici bir potansiyel taşımaktadır. Kaldı ki, davalı basiretli bir tacir gibi hareket etmek durumunda olup, havayolu taşımacılığı, başlı başına özel bir izni gerektiren, kendine has mevzuatı ve genişletilmiş sorumlulukları olan bir ticari faaliyettir. Bu durumda, yukarıda açıklanan ilke ve esaslar ışığında, davacıların salt “overbooking” uygulaması nedeniyle uçağa alınmamak suretiyle manevi zararlarının oluştuğu göz önüne alınmak ve gerekirse davalı kurumun yapmış olduğu konaklama, bir sonraki uçuşta yer temini gibi teklifler de değerlendirilmek suretiyle davacılar yararına uygun bir manevi tazminata hükmedilmek gerekir(...)

Yargıtay 11.HD'nin 2014/13992 Esas, 2014/20286 Karar, 23.12.2014 tarihli kararı

Overbooking Tazminatı